Müslüman Türk devleti (963-1187).

Gaznelilerin bayrağı

Gazne Devleti´ni, Samanoğullarının hizmetinde bulunan Türk komutanlarından Alp Tigin kurdu. Samanoğulları Devleti´nin yanıbaşında, Afganistan´da bulunan Gazne´yi kendine başkent yaptı. Ölümünde yerine oğlu geçtiyse de ordu komutanlarından Bilge Tigin ile Sebük Tigin yönetime elkoydular.

Bilge Tigin´in ömrü kısa sürdü, ama Sebük Tigin, Gazne Devleti´ni güçlendirerek sınırlarını genişletti. Gaznelilerin en parlak dönemi Sebük Tigin´in oğlu Mahmut zamanıdır. Mahmut döneminde Gaznelilerin sınırı doğuda Ganj Nehri´ne, batıda Mezopotamya ve Kafkasya´ya kadar dayanıyordu. Mahmut, Hindistan´ı yağma ederek getirdiği hazinelerle Gazne kentini zenginleştirdi. Camiler, medreseler yaptırarak, ünlü bilginleri, şairleri yanına çağırarak Gazne´ye ün kazandırdı.

Ömrünün son yıllarını, gittikçe Horasan dolaylarında güçlenen Selçuklularla uğraşarak geçirdi. Son Hindistan Seferi´nden dönüşünde öldü. Mahmut´un ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mesut babasının yerini tutamadı. Selçukluların karşısında tutunamadı; Dandanakan´da üç gün süren çetin savaşta büyük bir yenilgiye uğradı (1040). Horasan ve Irak´ı onlara bırakmak zorunda kaldı. Mesut´tan sonra gelen Gazne hükümdarları devleti bir süre daha sürdürdülerse de başarılı olamadılar. Gazne Devleti, Afganistan´ın yerlileri olan Gurlular tarafından 1187 yılında ortadan kaldırıldı.

Gaznelilerde Sanat

Gaznelilerden günümüze kalan en önemli sanat eseri, Afganistan´ın Büst kentindeki Leşgeri Bazar Sarayı´dır. Son yıllarda, gene aynı çevrede cami kalıntıları da bulunmuştur. Mimarlık yanında süsleme sanatları da Gaznelilerde önem kazanmıştı. Buna yazı sanatına duyulan ilgiyi de eklemek gerekir: kûfi yazı en olgun biçimini Gazneli Sultan İbrahim (1059-1099) döneminde almıştır. Gazneli sanatı Selçuklu ve Hint sanatlarını etkilemiştir.

Gazneli Mahmut

Doğu dünyasının büyük hükümdarlarından biri olan Gazneli Mahmut (967-1030), babasının ölümü üzerine kardeşini öldürerek tahta geçti. Hindistan´a 17 kez sefer yaptı. Devletin sınırlarını çok genişletti, İranlı ünlü şair Firdevsi, Şehname´sini ona sunmuştur.