Tarihçi Ali Reşad bey, Osmanlı tarihi adlı çalışmasında 3. Mustafa'nın hakkında şunları söylemekde: ".. 3. Mustafa; 1. Mahmud kadar merhamet sahibi olmamakla beraber olduk­ça gayretli, Ruslara adamakıllı düşmanlık taşımanın yüksek şuurunda idi. Rus idealizminin, Osmanlı düşmanlığı yapma­sının gerektirdiğini pekâlâ idrak etmişti. Talihsizliği elindeki yeniçeri ve de asker çeşidi bir bozuluş modasına tutulmuş iken, Ruslar'sa tam aksine, modern avrupa askeri tâlim ve terbiyesini ordusunun teşkilatlanmasını yeniden tanzim edip, uygulamaya başladığından muntazam bir Rus ordusu ve donanmasıyla karşı karşıya kalmıştı. Beriyandan; Katerina av­rupa devletleri nezdinde gösterdiği sulh sever davranışlı gö­rüntü ile çeşitli plâtformlar kurupda, Osmanlının paylaşılma­sını ancak ilk önce hududlarında vurulmasını teklifeden planlarıyla göz doldurmakta, menfaatleri ile pek alakalı, dostluk kurmuş ülkelerin yâni İngiltere ve Fransa ile Avus­turya ve Prusya'y1^3 Osmanlı üzerinden neler koparabiliriz düşüncesine salmayı bilen manevralanyla, her iki cephe de yâni politika meydanında olsun, savaş alanında olsun daha şanslı vaziyete sahipdi. Buna karşılık devlet-i âliye milletin ve askerin inançları sayesinde dayanmayı becerebildi. Rus­larla savaşıp onları yenmek gayesiyle yanıp tutuşan 3. Mus­tafa durmadan bunlarla muhtemel savaşta lâzım olur düşün­cesiyle para biriktirmeği esas işi olarak addetmişti. Ancak; teminine muvaffak olduğu paralar zaferleri getirememişti. Evet, arada bazı muvaffakiyetler görülmüşse de, arkasından gelen darbenin başarıyı üzüntüye çevirmesi, adetâ vaz geçil­mez âdetten oldu.

3. Selim doğduğunda cihangir olacağını bir tefeül yaparak söyleyen müneccirnbaşıya inanmış, oğlu Selim'in mutlak ci-hangirâne işler yapacağına itikat etmekteydi. Geçmiş padi­şahların bazıları gibi vezirlerin katline, mallarını müsadereye eyilim taşırdı. Eniştesi Koca Ragıp Paşanın vefatından he­men sonra malının müsaderesini yaptırmıştır. Merhum Ragıp Paşanın, sadareti sırasında ibeklendiği kadar başarılı olma­masında padişah 3. Mustafa tarafından yapılan fazla müde-halelerin rolü olduğu tarihçiler tarafından ileri sürülür. Lâleli Camii ve Üsküdar Ayazma Camii 3. Mustafa'nın yadigârıdır.

Onun padişahlık devrinde yaşayan bazı ecnebi hükümdar­ları ve memleketin yetiştirdiği kıymetli zevatın adlarını aşağı­ya alalım. Almanyada; imparator 1. Fransuva 2. Jozef-İngilterede; 2. ve 3. Jorj'iar-Papalıkda; 14. Benuva, 13. Koieman, 14. Koieman- Prusya'da kral 15. Lui-Rusyada imparatoriçe Elizabeth, 3. Petro, Katerina- Fransa'da Kra! 15. Lui vesaire­dir.

Memleket içindeki meşhurlarsa: Koca Ragıp Paşa, Muh-sinzâde Mehmed Paşa, Müverrih (tarihçi) Vâsıf efendi, Şâir Haşmet efendi, Şâir Fitnat hanım, Gazi Osman Paşa, Şeyhü­lislâm Feyzullah efendi, Müverrih Resmi Ahmed efendi gibi­leridir. Sultan 3. Mustafa, Sultan 3. Ahmed'in Mihrişah-ha­nımdan dünyaya gelen oğludur. 1129/1717'de doğmuş, 1171/1758'de 42 yaşındayken padişah olmuştur. 16 sene süren padişahlığı sonunda 58 yaşında olduğunda dünya'dan ayrıldığında tarihler 1187/9/şevval-1773/25/ekim/cuma gü­nünü işaret etmekteydi. Mühendishâne-i Bahr-i hümayun ve-de mühendishane-i berri hümayun 3. Mustafa döneminde kurulmuş olup, gerek Deniz Harb Okulu, gerekse Teknik Üniversite bu kuruluşu kendilerinin kuruluş yılı olarak be­nimseyerek, devletteki devamlılığa işaret etmiş olmaktadır­lar.